در کلینیک دندانپزشکی نیکس واقع در سعادت آباد تهران، ما همواره در تلاش هستیم تا با ارائه به روزترین و جامع‌ترین اطلاعات در زمینه سلامت دهان و دندان، به شما عزیزان در حفظ و ارتقاء سلامت و زیبایی لبخندتان یاری رسانیم. یکی از موضوعات مهم و رو به رشدی که امروزه در حوزه دندانپزشکی مورد توجه قرار گرفته است، موضوع حساسیت به ایمپلنت دندان می‌باشد.
با وجود موفقیت چشمگیر ایمپلنت‌های دندانی در بازگرداندن عملکرد و زیبایی به دندان‌های از دست رفته، آگاهی از پتانسیل واکنش‌های حساسیتی به مواد ایمپلنت از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مطلب، به بررسی جامع و دقیق حساسیت به ایمپلنت دندان می‌پردازیم تا اطلاعات کاملی در این زمینه به شما ارائه دهیم.
دهان: محیطی خاص برای مطالعه مواد دندانی
محیط دهان به عنوان یک اکوسیستم منحصر به فرد، شرایط ویژه‌ای را برای مواد دندانی فلزی ایجاد می‌کند. مواد دندانی، اعم از ایمپلنت، ترمیم‌ها و پروتزها، به طور مداوم با مایعات فیزیولوژیک دهان در تعامل هستند. بافت‌های دهان به طور مستمر در معرض محرک‌های شیمیایی و فیزیکی گوناگون، و همچنین متابولیت‌های انواع باکتری‌ها قرار دارند.
با این حال، بافت‌های دهان در اغلب موارد سالم باقی می‌مانند. pH بزاق دهان بین 5.2 تا 7.8 متغیر است. دندان‌ها، ترمیم‌ها و هر نوع پروتز، از جمله ایمپلنت‌های دندانی، باید در این محیط نسبتاً نامساعد به فعالیت خود ادامه دهند. دهان در مقایسه با سایر بخش‌های بدن، با تغییرات دمایی و pH گسترده‌تری مواجه است.
نگرانی از خوردگی ایمپلنت‌های دندانی
خوردگی، به عنوان تخریب تدریجی مواد ناشی از حملات الکتروشیمیایی، یک نگرانی ویژه در مورد ایمپلنت‌های دندانی به شمار می‌رود، به ویژه زمانی که در محیط الکترولیتی تهاجمی دهان قرار می‌گیرند. واکنش‌های آلرژیک می‌توانند در اثر وجود یون‌های آزاد شده از خوردگی ایمپلنت ایجاد شوند.
هدف از این مطلب، تشریح تظاهرات گوناگون واکنش‌های آلرژیک ناشی از مواد ایمپلنت در محیط دهان است.
حساسیت چیست و چه انواعی دارد؟
حساسیت یا آلرژی، به واکنش‌های ایمونولوژیک حادی گفته می‌شود که در اثر تماس با یک آنتی‌ژن شناخته شده رخ می‌دهند. آلرژی می‌تواند به دو صورت واکنش هومورال فوری (از طریق کمپلکس‌های آنتی‌ژن/آنتی‌بادی در واکنش‌های نوع I، II و III) یا واکنش سلولی تاخیری (نوع IV) بروز کند.
واکنش‌های ازدیاد حساسیت تاخیری نوع IV معمولاً با واکنش‌های آلرژیک مرتبط با ایمپلنت در ارتباط هستند.
مواد زیستی: کلید سازگاری ایمپلنت‌ها با بدن
موادی که برای کاشت درون ساختارهای زنده با هدف جایگزینی یا ترمیم بافت و عملکردهای بافتی طراحی شده‌اند، به عنوان مواد زیستی (Biomaterials) شناخته می‌شوند. به عبارت دیگر، مواد زیستی موادی هستند که در ابزارهای پزشکی به کار می‌روند و به گونه‌ای طراحی شده‌اند که با سیستم‌های بیولوژیکی تعامل داشته باشند.
مواد زیستی به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند: پلیمرها، فلزات، سرامیک‌ها و مواد طبیعی.
آیا تیتانیوم، فلز ارجح ایمپلنت، بی‌خطر است؟
اگرچه تیتانیوم به عنوان انتخاب اول برای ایمپلنت‌های دندانی شناخته می‌شود، زیرا ماده‌ای خنثی است، اما استفاده از آن در ایمپلنت‌های دهانی ممکن است واکنش‌های سمی یا آلرژیک نوع I یا IV را تحریک کند. آلرژی به تیتانیوم می‌تواند در برخی موارد عامل شکست ایمپلنت‌ها باشد، به‌ویژه در دسته‌ای از بیماران که به عنوان “بیماران خوشه‌ای” شناخته می‌شوند.
گزارش شده است که خطر آلرژی به تیتانیوم در بیمارانی که به فلزات دیگر حساسیت دارند، بیشتر است. در این گونه موارد، توصیه می‌شود که ارزیابی آلرژی برای رد مشکلات مربوط به ایمپلنت‌های تیتانیومی انجام شود.
لایه اکسید تیتانیوم: سد محافظ ایمپلنت در برابر خوردگی
تیتانیوم و زیرکونیوم فلزاتی بسیار واکنش‌پذیر هستند و هنگامی که در معرض محیط مایع یا هوا قرار می‌گیرند، به سرعت یک لایه دی‌اکسید تیتانیوم (TiO2) یا دی‌اکسید زیرکونیوم (ZrO2) تشکیل می‌دهند. این لایه دی‌اکسید فلزی، یک مرز در فصل مشترک بین محیط بیولوژیکی و ساختار فلزی ایجاد می‌کند و از تخریب بیشتر مواد جلوگیری می‌کند.
این فرآیند، که به پسیواسیون فلز معروف است، میزان زیست‌سازگاری و پاسخ بیولوژیکی به ایمپلنت را تعیین می‌کند. هرگونه پارگی در لایه اکسید می‌تواند منجر به خوردگی این فلزات و آسیب به زیست‌سازگاری شود.
قرار گرفتن در معرض داخلی تیتانیوم و تجمع یون‌ها در بدن
جایگذاری ایمپلنت‌های تیتانیومی و حضور آن‌ها در بدن انسان می‌تواند منجر به قرار گرفتن داخلی در معرض تیتانیوم شود که در نهایت باعث تجمع یون‌های تیتانیوم در بافت‌ها، غدد لنفاوی منطقه‌ای و بافت ریه می‌شود. غلظت‌های بین 100 تا 300 ppm یون‌های تیتانیوم در بافت‌های اطراف ایمپلنت مشاهده شده است که اغلب با تغییر رنگ همراه است.
این غلظت‌ها ممکن است به خوبی تحمل شوند، اما در برخی موارد می‌توانند منجر به واکنش‌های ازدیاد حساسیت نوع IV شوند و ذرات تیتانیوم در لیزوزوم‌های ماکروفاژها تجمع یابند. در یک مطالعه بر روی شکست ایمپلنت، دو ایمپلنت بدون هیچ نشانه‌ای از عفونت از بدن بیمار خارج شدند. در همین بیمار خاص، میزان تیتانیوم موجود در ریه‌ها 2.2 تا 3.8 برابر و در غدد لنفاوی بزرگ شده 7.0 تا 9.4 برابر بیشتر از حد نرمال مشاهده شد.
مکانیسم آلرژی فلزی و علائم بالینی آن
واکنش آلرژیک به یک فلز ناشی از حضور یون‌های فلزی به دنبال مصرف خوراکی، تماس پوستی یا مخاطی، یا فرآیندهای خوردگی ایمپلنت است. این یون‌ها، اگرچه به خودی خود حساسیت‌زا نیستند، اما با پروتئین‌های بومی بدن کمپلکس تشکیل می‌دهند و به عنوان آلرژن عمل کرده و باعث واکنش‌های ازدیاد حساسیت می‌شوند.
آلرژی به تیتانیوم با علائمی مانند کهیر، اگزما، اِدِم، قرمزی و خارش پوست یا مخاط، به صورت موضعی، دور از محل تماس یا به صورت عمومی بروز می‌کند. در موارد خاص‌تر، واکنش‌های آلرژیک با مشکلات جدی‌تری مانند درماتیت آتوپیک، اختلال در ترمیم شکستگی، درد، نکروز و تضعیف ایمپلنت‌های ارتوپدی و پدیده تحمل مرتبط بوده‌اند. در حوزه دندانپزشکی ایمپلنت، ظهور اریتم صورت و بافت غیرکراتینیزه، اِدماتوز و هایپرپلاستیک پرولیفراتیو نیز گزارش شده است.
انواع آلرژی به مواد ایمپلنت در ناحیه دهان و صورت
نواحی دهان و صورت می‌توانند درگیر انواع آلرژی‌های نوع I، III و IV شوند. شایع‌ترین نوع آلرژی در حفره دهان، نوع IV است که علائم مشخصه مرتبط با آلرژی می‌توانند از چند روز تا چند سال پس از تماس با آلرژن ظاهر شوند.
تظاهرات بالینی آلرژی در ناحیه دهان و صورت
بیماران مبتلا به آلرژی دهانی تظاهرات بالینی متنوعی را نشان می‌دهند، از جمله احساس سوزش یا سوزن سوزن شدن، که معمولاً با تورم، خشکی دهان یا از دست دادن حس چشایی همراه است. گاهی اوقات علائم شایع‌تری مانند سردرد، سوء هاضمه، ضعف، درد مفاصل، درد عضلانی و غیره نیز مشاهده می‌شود.
آلرژی در حفره دهان به صورت اریتم مخاط دهان، اِدِم لب، لکه‌های پورپوریک روی کام، زخم‌های دهان، ژنژیویت هایپرپلاستیک، دپاپیلاسیون زبان، شیلایتیس زاویه‌ای، فوران اگزمایی اطراف دهان یا واکنش‌های لیکنوئیدی بروز می‌کند. آلرژی نوع I می‌تواند به صورت بالینی در ناحیه دهان و صورت ظاهر شود و در شکل حاد خود به صورت تورم، درگیری دستگاه تنفسی فوقانی و حتی شرایط خطرناک برای بیمار بروز کند. در موارد جدی، ممکن است به واکنش‌های اورتیکاریال با یا بدون احساس سوزن سوزن شدن محدود به یک ناحیه کوچک در حفره دهان یا حلق تبدیل شود.
تست‌های تشخیصی آلرژی به ایمپلنت
برای تشخیص آلرژی به ایمپلنت دندان، تست‌های تشخیصی مختلفی وجود دارد که در کلینیک دندانپزشکی نیکس با بهره‌گیری از متخصصین مجرب و تجهیزات پیشرفته، این تست‌ها قابل انجام هستند:
- تست اپیکوتانئوس (تست پچ): در این روش، آلرژن‌های مختلف بر روی پوست پشت بیمار قرار داده می‌شوند و واکنش‌های پوستی پس از 48 و 72 ساعت (و گاهی تا 10 روز برای برخی فلزات مانند طلا) ارزیابی می‌شوند. در صورت مثبت بودن تست، ناحیه مربوط به آلرژن تست شده، واکنش‌های اریتماتوز، وزیکول و اچینگ نشان می‌دهد.
با این حال، تست پچ به دلیل حساسیت پایین (حدود 75% برای آلرژی‌های فلزی نوع IV) و عدم استانداردسازی برای برخی فلزات مانند تیتانیوم، محدودیت‌هایی در استفاده دارد.
- تست پوستی (Prick Test): در این تست، مقدار کمی از آلرژن به صورت داخل جلدی تزریق می‌شود و واکنش پوستی در عرض 15 تا 30 دقیقه ارزیابی می‌گردد. واکنش‌های قرمز، پاپولار و/یا وزیکولار نشان دهنده تست مثبت است.
تست Prick معمولاً برای آلرژی‌های نوع I توصیه می‌شود و برای تست آلرژی به مواد دندانی در حفره دهان مناسب نیست.
- تست تبدیل لنفوسیت (LTT) و تست ایمونواستیمولاسیون لنفوسیت حافظه (MELISA): تست LTT یک روش آزمایشگاهی برای تشخیص آلرژن‌های حساس کننده مخاط است و امکان بررسی اثرات موضعی و سیستمیک حساسیت را فراهم می‌کند. نسخه بهینه شده LTT، با نام تست MELISA شناخته می‌شود.
این تست‌ها به طور دقیق‌تر می‌توانند حساسیت به مواد ایمپلنت را تشخیص دهند.
خوردگی و ایمپلنت‌های دندانی: یک رابطه پیچیده
خوردگی به تخریب فلز ناشی از تعامل الکتروشیمیایی با محیط اطراف آن اطلاق می‌شود که منجر به آزاد شدن یون‌ها در محیط اطراف می‌گردد. فلزات پسیو مانند تیتانیوم، وانادیوم، زیرکونیوم، نیوبیم و تانتالوم، به دلیل تشکیل یک لایه اکسید سطحی، در برابر خوردگی مقاوم هستند.
بررسی‌های اخیر نشان داده‌اند که خوردگی می‌تواند یکی از عوامل شکست ایمپلنت دندان باشد.
تمام مواد فلزی مورد استفاده در ایمپلنت‌ها به میزان مشخصی در معرض خوردگی قرار دارند، زیرا محیط الکترولیتی داخلی بدن متغیر است. هنگامی که ذرات یا یون‌های فلزی از سطح ایمپلنت آزاد می‌شوند، می‌توانند به صورت سیستمیک مهاجرت کنند، در فضاهای بین سلولی نزدیک محل آزاد شدن باقی بمانند یا توسط ماکروفاژها جذب شوند.
وجود ذرات فلزی در بافت‌های اطراف ایمپلنت ممکن است نه تنها به دلیل فرآیند خوردگی الکتروشیمیایی، بلکه به دلیل سایش اصطکاکی یا ترکیبی از این دو عامل باشد. علاوه بر این، اختلال مکانیکی در حین جایگذاری، اتصال اباتمنت یا برداشتن ایمپلنت‌های ناموفق نیز به عنوان علل احتمالی آزاد شدن ذرات از ساختارهای فلزی مطرح شده‌اند.
آزاد شدن ذرات یا یون‌ها از ایمپلنت به محیط بیولوژیکی اطراف، توزیع زیستی آن‌ها در بدن و مقصد نهایی آن‌ها، مسائل اصلی در مطالعات زیست‌سازگاری و بیوکینتیک هستند. سمیت بالقوه و خطرات بیولوژیکی مرتبط با یون‌ها و/یا ذرات آزاد شده ناشی از خوردگی ایمپلنت‌های فلزی، به دلیل مدت زمان طولانی حضور این ایمپلنت‌ها در بدن، یک نگرانی بهداشتی برای بیماران دارای پروتزهای ارتوپدی و دندانی به شمار می‌رود.
محصولات خوردگی ناشی از تعامل فلز و محیط، بر زیست‌سازگاری و پایداری طولانی مدت پروتزها/ایمپلنت‌ها تاثیر می‌گذارند.
اهمیت ارزیابی سابقه آلرژی بیمار قبل از ایمپلنت
ارزیابی سابقه آلرژی بیمار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. توصیه می‌شود که قبل از جایگذاری ایمپلنت دندان، ارزیابی آلرژی فلز و تست آلرژی انجام شود تا از موفقیت درمان ایمپلنت اطمینان حاصل گردد.
واکنش آلرژیک به ایمپلنت فلزی را می‌توان به طور منطقی بر اساس علائم بالینی مرتبط با آلرژی، مانند راش پوستی، کهیر، خارش، اریتم دهانی، تورم در ناحیه، ضایعات اگزمایی یا ضایعات هایپرپلاستیک بافت پریودنتال (مخاط اطراف ایمپلنت) حدس زد. در چنین مواردی، انجام تست آلرژی ضروری است.
بحث و بررسی: تیتانیوم و واکنش‌های آلرژیک
از دهه 1960، تیتانیوم به دلیل خواص منحصر به فرد خود به عنوان یک ماده زیستی فلزی مورد پذیرش گسترده‌ای قرار گرفته است و در کاربردهای بیومکانیکی متعددی از جمله آرتروپلاستی، استئوسنتز، محفظه‌های ضربان‌ساز قلب، روش‌های بازسازی دهان، لنگر انداختن سمعک‌های استخوانی و اپیتزها، و همچنین جواهرات برای پیرسینگ بدن استفاده می‌شود. با این حال، باید توجه داشت که هیچ ماده‌ای، از جمله ایمپلنت‌ها، را نمی‌توان به طور جهانی زیست‌سازگار دانست.
امروزه مشخص شده است که عوامل محیطی در افزایش بروز اختلالات آلرژیک در جمعیت جهانی نقش دارند. همچنین مشخص شده است که مواد زیستی دندانی موادی را آزاد می‌کنند که محیط دهان را به درجات مختلف تغییر می‌دهند و بنابراین ممکن است به واکنش‌های آلرژیک موضعی در بافت‌های دهان بیفزایند.
در حفره دهان، غلظت بالای یون‌های فلزی ممکن است مضر باشد و به عنوان یک سرکوب کننده سیستم ایمنی موضعی عمل کند. در مطالعات قبلی، توصیه شده است که واکنش ازدیاد حساسیت ناشی از ایمپلنت تیتانیوم باید به عنوان یک نگرانی برای طول عمر ایمپلنت در نظر گرفته شود.
هنوز مشخص نیست که آیا ایمپلنت‌های دندانی تیتانیوم همراه با واکنش‌های آلرژیکی مانند راش پوستی، برافروختگی و اگزما، کاملاً به حساسیت مفرط به تیتانیوم مرتبط هستند یا خیر. آلیاژهای تیتانیوم (به طور عمده آلیاژهای تیتانیوم، آلومینیوم و وانادیوم) به دلیل استحکام بالاتر، نسبت به تیتانیوم خالص برای ایمپلنت‌های دندانی ترجیح داده می‌شوند.
با این حال، مقادیر کمی از عناصر دیگر مرتبط با آلیاژهای تیتانیوم می‌توانند به عنوان “ناخالصی” عمل کنند. این ناخالصی‌های عنصری در فلزات ایمپلنت تیتانیوم می‌توانند واکنش‌های آلرژیک را در بیماران آغاز کنند. نتایج یک مطالعه نشان داد که آلیاژهای تیتانیوم حاوی مقادیر بسیار کمی از عناصر اضافی مانند بریلیم، کبالت، کروم، مس، آهن، نیکل و پالادیوم هستند.
این عناصر ممکن است عوامل ایجاد کننده واکنش‌های آلرژیک مختلف در بیماران دارای ایمپلنت دندان باشند. حتی مقدار کمی نیکل در آلیاژهای تیتانیوم می‌تواند واکنش‌های آلرژیک را تحریک یا تشدید کند. به طور مشابه، آلومینیوم ممکن است با گرانولوم‌های مداوم و اگزما عود کننده مرتبط باشد و بریلیم باعث آلرژی در مخاط دهان شود.
مطالعات مشابهی پیامدهای مشابه حساسیت مفرط به برخی ناخالصی‌های فلزی در آلیاژهای تیتانیوم را نشان داده‌اند؛ این ناخالصی‌های فلزی در ایجاد واکنش‌های آلرژیک در بیماران دارای ایمپلنت دندان نقش دارند. برای تعیین نقش ایمپلنت‌های دندانی تیتانیوم خالص در ایجاد واکنش‌های حساسیت مفرط، مطالعات بیشتری مورد نیاز است.
علاوه بر این، تاثیر ناخالصی‌ها در آلیاژهای تیتانیوم، و فلزات مورد استفاده در بریج‌های پروتزی نیز ممکن است از علل واکنش‌های آلرژیک باشند. آلیاژهای پایه نیکل و کبالت به طور گسترده در دندانپزشکی پروتز برای روکش و بریج استفاده می‌شوند. با این وجود، در مورد ایمنی این آلیاژها توافقی وجود ندارد.
برخی مطالعات، شکایات ذهنی متعددی از جمله ژنژیویت، التهاب کام، زبان شکن‌دار، زبان جغرافیایی و واکنش‌های لیکنوئیدی مخاط دهان را در بیماران دریافت کننده آلیاژهای ریختگی دندانی گزارش کرده‌اند. از طرف دیگر، مطالعاتی نیز گزارش کرده‌اند که هیچ شواهدی مبنی بر افزایش حساسیت‌زایی توسط آلیاژهای فلزی پایه دندانی وجود ندارد.
نتیجه‌گیری: حساسیت به ایمپلنت دندان یک موضوع جدی اما قابل مدیریت
هیچ فلز یا آلیاژی در شرایط in vivo کاملاً بی اثر نیست. تمام فلزات به آرامی یون‌ها را از سطح خود آزاد می‌کنند، عمدتاً به دلیل تغییرات موضعی و زمانی در ریزساختار و محیط. استفاده گسترده فعلی از این مواد زیستی فلزی در زمینه پزشکی زیستی، داشتن دانش دقیق نه تنها از اثرات اولیه آن‌ها (شکست کوتاه مدت)، بلکه از اثرات بلند مدت آن‌ها را نیز ضروری می‌سازد، با این توجه که این مواد برای مدت طولانی، گاهی در تمام طول عمر، در بدن بیماران باقی می‌مانند.
خطر بالقوه خوردگی و پیامدهای مضر احتمالی محصولات جانبی آن، مسائل مهم بالینی هستند. اثر بیولوژیکی خوردگی ایمپلنت‌های دندانی، یک مسئله مهم بهداشتی مرتبط با هر پروتز فلزی در بدن است. حضور یون‌ها/ذرات و اثرات بیولوژیکی موضعی بالقوه آن‌ها در اطراف دستگاه‌های فلزی ممکن است بر نتیجه ایمپلنت تأثیر بگذارد. توسعه یک تست حساس و دقیق که به تعیین حساسیت مفرط به تیتانیوم کمک کند، ضروری به نظر می‌رسد.
در کلینیک دندانپزشکی نیکس، ما با در نظر گرفتن تمامی جنبه‌های مرتبط با سلامت و ایمنی بیماران، از جمله پتانسیل حساسیت به مواد ایمپلنت، خدمات جامع ایمپلنت دندان را ارائه می‌دهیم. متخصصین ما در کلینیک نیکس با بهره‌گیری از دانش روز دنیا و تجربه فراوان، قبل از انجام ایمپلنت، ارزیابی دقیقی از سابقه پزشکی و آلرژیک شما انجام می‌دهند و در صورت لزوم، تست‌های تشخیصی آلرژی را به شما توصیه می‌کنند.
هدف ما در کلینیک دندانپزشکی نیکس، ارائه بهترین و ایمن‌ترین خدمات دندانپزشکی به شما عزیزان در محیطی آرام و مدرن واقع در سعادت آباد تهران است.
گزارش مورد بالینی: واکنش آلرژیک حاد احتمالی به ایمپلنت دندانی تیتانیوم
در یک گزارش مورد بالینی، یک بیمار خانم 64 ساله سفیدپوست، بلافاصله پس از جایگذاری ایمپلنت تیتانیومی در ناحیه دندان شماره 5، علائمی از واکنش آلرژیک حاد را تجربه کرد. این علائم شامل درد، اگزما و تورم خفیف خارج دهانی، همراه با سوزش شدید داخل و خارج دهانی بود. با وجود تجویز آنتی‌بیوتیک‌های سیستمیک به مدت شش روز، علائم بیمار بهبود نیافت.
با بررسی سابقه پزشکی بیمار، مشخص شد که وی در دوران کودکی به زیورآلات فلزی حساسیت داشته است. بر اساس شروع سریع علائم و سابقه آلرژی فلزی، تشخیص حساسیت مفرط به تیتانیوم برای بیمار مطرح شد.
در نتیجه، ایمپلنت دندانی پس از تشخیص، خارج گردید و برای حفظ حجم استخوان آلوئولار از آلوگرافت استخوانی استفاده شد. بلافاصله پس از خارج کردن ایمپلنت، تورم و سوزش بیمار کاهش یافت و بهبودی کامل در طی سه هفته حاصل شد. در ویزیت پیگیری 10 هفته‌ای، ابعاد استخوان آلوئولار به خوبی حفظ شده بود.
این گزارش مورد بالینی نشان می‌دهد که تورم سریع لثه اطراف ایمپلنت ممکن است نشانه‌ای از حساسیت مفرط به ایمپلنت تیتانیوم باشد. در بیماران با سابقه آلرژی به زیورآلات، توصیه می‌شود که تست‌های حساسیت به آلیاژ تیتانیوم مانند تست پچ یا تست تبدیل لنفوسیت به عنوان بخشی از طرح درمان ایمپلنت دندان در نظر گرفته شود.
مرور جامع بر آلرژی به ایمپلنت‌های دندانی تیتانیوم: آنچه باید بدانید
مرور جامعی بر مقالات علمی انجام شده است تا وضعیت فعلی دانش و درک در مورد آلرژی به ایمپلنت‌های دندانی تیتانیوم بررسی شود. در این مرور، مقالات مرتبط از پنج پایگاه داده الکترونیکی و منابع خاکستری مورد بررسی قرار گرفتند و در نهایت 52 مقاله برای بررسی نهایی انتخاب شدند.
نتایج این مرور نشان می‌دهد که ذرات تیتانیوم می‌توانند از سطوح ایمپلنت‌های دندانی در فرآیندی به نام ترایبوکرورژن آزاد شوند. این ذرات می‌توانند به از دست دادن استخوان به دلیل واکنش التهابی کمک کنند. مکانیسم‌های مختلفی برای تحریک آلرژی به تیتانیوم و همچنین علائم بالینی ناشی از آلرژی شرح داده شده است.
آلرژی به تیتانیوم نادر است، اما یک احتمال واقعی است که نباید در بیماران نیازمند پروتزهای دندانی با ایمپلنت نادیده گرفته شود. آلرژی به تیتانیوم می‌تواند طیف وسیعی از علائم را ایجاد کند و بیمارانی که قبلاً به فلزات دیگر آلرژی داشته‌اند، بیشتر مستعد ابتلا به آلرژی به تیتانیوم هستند. برای تعیین میزان واقعی شیوع این آلرژی‌ها، تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
مقایسه ایمپلنت‌های دندانی با وسایل تیتانیومی پزشکی دیگر
بیشتر شواهد مربوط به حساسیت مفرط به تیتانیوم از مقالات ارتوپدی به دست آمده است، که نشان داده شده است از نظر آماری معنی‌دار است. حساسیت ارتوپدی به دلایل مختلفی در مقایسه با ایمپلنت‌های دندانی با خطر بالاتری رخ می‌دهد.
اولاً، نشان داده شده است که استخوان پتانسیل واکنش‌پذیری نسبتاً پایینی دارد و تماس داخل استخوانی ایمپلنت‌های دندانی بسیار کمتر از ایمپلنت‌های ارتوپدی است. ثانیاً، مخاط دهان مزایای بسیاری دارد، زیرا نفوذپذیری کمتری نسبت به پوست دارد و حاوی سلول‌های لانگرهانس کمتری است که به عنوان سلول‌های ارائه دهنده آنتی‌ژن عمل می‌کنند.
مطالعات نشان داده‌اند که غلظت آنتی‌ژن در مخاط دهان باید 5 تا 12 برابر بیشتر از پوست باشد تا یک واکنش ازدیاد حساسیت ایجاد شود. و در نهایت، نشان داده شده است که ایمپلنت‌ها و پروتزهای دندانی در حفره دهان با لایه‌ای از گلیکوپروتئین بزاقی پوشانده شده‌اند که به عنوان یک سد محافظ عمل می‌کند.
مطالعات انجام شده در حوزه دندانپزشکی در مورد حساسیت به تیتانیوم
در مقالات دندانپزشکی، گزارش‌های مربوط به واکنش‌های آلرژیک به ایمپلنت‌های تیتانیوم نسبتاً اندک است. با این حال، بسیاری از نویسندگان اخیراً شیوع بالاتری از آلرژی به آلیاژ تیتانیوم را در رابطه با ایمپلنت‌های دندانی پیشنهاد کرده‌اند. پذیرفته شده است که میزان واقعی حساسیت مفرط به تیتانیوم به دلیل درک ضعیف از شکست یا آلرژی، کمتر گزارش می‌شود. یک مطالعه بر روی بیش از 1500 بیمار نشان داد که شیوع شکست ایمپلنت‌های تیتانیومی 0.6٪ بوده است.
علت شناسی احتمالی حساسیت به تیتانیوم
آلیاژهای تیتانیوم (آلومینیوم، بریلیم، پالادیوم، وانادیوم و غیره) امروزه به دلیل استحکام بالاتر در مقایسه با تیتانیوم خالص، معمولاً در ایمپلنتولوژی دهان استفاده می‌شوند. این فرضیه مطرح شده است که مقادیر کم آلیاژهای تیتانیوم ممکن است به صورت سیستمیک به عنوان “ناخالصی” عمل کرده و واکنش‌های آلرژیک را تحریک کنند.
از آنجایی که تمام آلیاژهای فلزی به آرامی یون‌ها را از سطح ایمپلنت خود آزاد می‌کنند، خطرات خوردگی و اثرات مضر ناشی از محصولات جانبی خوردگی نیز محتمل است. نشان داده شده است که حساسیت به یون‌های تیتانیوم مستقیماً با حضور ماکروفاژها و لنفوسیت‌های T مرتبط است که ممکن است منجر به یک واکنش ازدیاد حساسیت نوع IV شود.
علائم بالینی حساسیت به تیتانیوم
حساسیت مفرط به تیتانیوم معمولاً از طریق علائم و نشانه‌هایی تشخیص داده می‌شود که ممکن است شامل راش کهیر، خارش، التهاب موضعی بافت نرم، تورم در ناحیه دهان و صورت، اریتم دهانی یا صورتی، ضایعات اگزما صورت یا مخاط پری ایمپلنت هایپرپلاستیک باشد. در برخی موارد، ممکن است شکست ایمپلنت، معمولاً به صورت شکست زودرس ایمپلنت (ریزش سریع)، رخ دهد. گزارش‌های بالینی آلرژی به تیتانیوم را با شکست چند ایمپلنت در یک بیمار (پدیده خوشه‌ای) مرتبط دانسته‌اند.
تست‌های حساسیت مفرط برای تشخیص آلرژی به تیتانیوم
در بیمارانی که سابقه آلرژی به فلز یا تیتانیوم دارند، ارزیابی حساسیت مفرط توصیه می‌شود. در حال حاضر، دو نوع تست برای تشخیص حساسیت به تیتانیوم وجود دارد:
- تست پچ: حساسیت مفرط به تیتانیوم را می‌توان با استفاده از ‘تست پچ’ تشخیص داد. در این روش، آلرژن‌های فلزی مختلف به مدت 3 تا 4 روز روی پوست اعمال می‌شوند. یک واکنش اریتماتوز معمولاً مثبت در نظر گرفته می‌شود. با این حال، تست‌های پچ با نتایج مثبت کاذب یا منفی کاذب مرتبط بوده‌اند. دقت تست‌های پچ فعلی برای آلرژی فلزی نوع IV تقریباً 75٪ است.
- آزمایش خون: تست تبدیل لنفوسیت (LTT) یا تست ایمونواستیمولاسیون لنفوسیت حافظه (MELISA) برای تشخیص حساس‌سازی به تیتانیوم استفاده می‌شوند. علاوه بر این، تست MELISA قادر است تعیین کند کدام فلزات ممکن است تحمل شوند و کدام فلزات پاسخ‌های ایمنی نامطلوب را آغاز می‌کنند.
درمان حساسیت به تیتانیوم: جایگزینی ایمپلنت و مواد زیست‌سازگار
در صورت تشخیص حساسیت مفرط شناخته شده به تیتانیوم، باید از مواد جایگزین ایمپلنت دندان استفاده شود. رایج‌ترین جایگزین‌ها امروزه ایمپلنت‌های زیرکونیا و پلی‌اتر اتر کتون (PEEK) هستند. زیرکونیا در حال حاضر یک ماده پذیرفته شده است که نرخ موفقیت بالایی را به همراه بهبودهای اخیر در خواص فیزیکی، استئواینتگراسیون و کاربردهای بالینی نشان داده است.
ایمپلنت‌های PEEK دارای مدول الاستیک مشابه استخوان هستند، بنابراین مزایای بیومکانیکی متعددی دارند. در حال حاضر در دسترس بالینی نیستند، اما در حال حاضر با مطالعات بالینی متعددی مورد بررسی قرار می‌گیرند.
تعیین میزان شیوع حساسیت مفرط به ایمپلنت دندان تیتانیوم در ایمپلنتولوژی دهان هنوز یک موضوع بحث برانگیز است. مطالعات بیشتری برای تعیین میزان بروز و عوارض مرتبط با این نوع واکنش‌های حساسیت مفرط مورد نیاز است.
اثرات بیولوژیکی خوردگی ایمپلنت دندان و وجود یون‌ها/ذرات به صورت سیستمیک، به موضوعی بیشتر مورد بحث تبدیل شده است. تا آن زمان، دندانپزشکان باید از علائم و نشانه‌های حساسیت مفرط احتمالی به تیتانیوم آگاه باشند و در صورت لزوم بتوانند از مواد جایگزین ایمپلنت دندان استفاده کنند.
در کلینیک دندانپزشکی نیکس، ما با ارائه خدمات تخصصی ایمپلنت و استفاده از مواد با کیفیت و روش‌های نوین تشخیصی، همواره در کنار شما هستیم تا لبخندی سالم و زیبا را تجربه کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر و رزرو نوبت مشاوره در کلینیک دندانپزشکی نیکس واقع در سعادت آباد تهران با ما تماس بگیرید.
پرسش‌های پرتکرار در مورد حساسیت به ایمپلنت دندان
آیا حساسیت به ایمپلنت دندان یک مشکل رایج است؟
خیر، حساسیت به ایمپلنت دندان یک عارضه نادر است و در کمتر از 1 درصد موارد رخ می‌دهد. با این حال، آگاهی از علائم و روش‌های تشخیص آن برای اطمینان از سلامت و موفقیت درمان ایمپلنت ضروری است.
چه تست‌هایی برای تشخیص حساسیت به ایمپلنت دندان وجود دارد؟
تست‌های مختلفی برای تشخیص حساسیت به ایمپلنت دندان وجود دارد، از جمله تست پچ پوستی و تست‌های آزمایشگاهی مانند تست تبدیل لنفوسیت (LTT) و تست ایمونواستیمولاسیون لنفوسیت حافظه (MELISA). این تست‌ها به تشخیص دقیق‌تر نوع و شدت حساسیت کمک می‌کنند.
اگر به تیتانیوم حساسیت داشته باشم، آیا باز هم می‌توانم ایمپلنت دندان انجام دهم؟
بله، حتی در صورت حساسیت به تیتانیوم، جایگزین‌های مناسبی برای ایمپلنت‌های تیتانیومی وجود دارد. ایمپلنت‌های زیرکونیا و PEEK به عنوان مواد جایگزین با زیست‌سازگاری بالا و نرخ موفقیت قابل قبول، می‌توانند گزینه‌های مناسبی برای این دسته از بیماران باشند.
علائم حساسیت به ایمپلنت دندان چیست؟
علائم حساسیت به ایمپلنت دندان می‌تواند متنوع باشد، از جمله درد، التهاب و قرمزی لثه، تورم، عقب‌رفتگی لثه، شل شدن ایمپلنت، و در موارد شدیدتر، علائم پوستی مانند راش، کهیر و اگزما. در صورت مشاهده هر یک از این علائم پس از ایمپلنت، مراجعه سریع به دندانپزشک ضروری است.
چگونه می‌توان از بروز حساسیت به ایمپلنت دندان پیشگیری کرد؟
پیشگیری از حساسیت به ایمپلنت دندان شامل اقداماتی مانند ارزیابی دقیق سابقه پزشکی و آلرژیک بیمار، انجام تست‌های حساسیت قبل از ایمپلنت (در صورت لزوم)، انتخاب کلینیک معتبر و استفاده از مواد ایمپلنت با کیفیت و زیست‌سازگار، و رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان پس از ایمپلنت می‌باشد. در کلینیک دندانپزشکی نیکس، ما با رعایت دقیق این اصول، تلاش می‌کنیم تا خطر بروز حساسیت به ایمپلنت را به حداقل برسانیم و تجربه ایمپلنت موفقیت‌آمیز و رضایت‌بخشی را برای شما فراهم آوریم.
