دندانپزشکی دیجیتال: تعریف، مزایا و پیشرفت‌ها

دندانپزشکی دیجیتال مزایای زیادی داره. مهم‌ترین مزیتش اینه که می‌تونه اعتماد و اطمینان بیشتری رو ایجاد کنه، به هدایت نتایج درمان کمک کنه و به بیمارها اجازه میده حتی قبل از شروع درمان، درباره‌اش فکر کنن. بیاین ببینیم دندانپزشکی دیجیتال سه بعدی امروزه چیه و چطور می‌تونه آینده‌مون رو بهتر کنه!

دندانپزشکی دیجیتال چیه؟

دندانپزشکی دیجیتال یه اصطلاح گسترده‌ست که شامل هر فناوری دندانپزشکی میشه که از اجزای کامپیوتری مثل دستگاه‌های سخت‌افزاری و راه‌حل‌های نرم‌افزاری استفاده می‌کنه. هدفش اینه که به متخصصان دندانپزشکی کمک کنه با استفاده از ابزارهای کامپیوتری، درمان رو انجام بدن. امکانات جدیدی مثل اسکن دیجیتال در دندانپزشکی به دندانپزشک‌ها اجازه میده بدون استفاده از ابزارهای مکانیکی، قالب‌گیری کنن، تشخیص بدن یا درمان رو برنامه‌ریزی کنن. راه‌حل‌های دندانپزشکی دیجیتال برای آزمایشگاه‌ها مثل اسکنرهای قالب و نرم‌افزارهای طراحی، فرآیند ساخت محصولات دندانپزشکی رو خیلی سریع‌تر می‌کنن و میزان کار دستی رو کاهش میدن.

تاریخچه دندانپزشکی دیجیتال تنها نیست – اولین بار وقتی به چشم اومد که دکتر فرانسوا دوره، دندانپزشک فرانسوی، اصول CAD/CAM (طراحی به کمک کامپیوتر/ساخت به کمک کامپیوتر) رو برای قالب‌گیری دندان به کار برد. این اتفاق تو سال 1984 افتاد – تقریباً 40 سال پیش! از اون روز، متخصصان دندانپزشکی از کشورهای مختلف دنیا، راه‌حل‌های دندانپزشکی دیجیتال زیادی رو اختراع و ثبت اختراع کردن تا فرآیند درمان دندانپزشکی رو بهینه کنن. اما همونطور که مشخص شد، استفاده از این فناوری دیجیتال توسط دندانپزشک‌ها زمان‌بر بوده – تحقیقات بازار ما نشون میده که امروزه حدود 85٪ از کلینیک‌های دندانپزشکی در سراسر دنیا هنوز به روش سنتی و با استفاده از سینی قالب‌گیری، قالب می‌گیرن.

فناوری‌های دیجیتال در دندانپزشکی

فناوری‌های دندانپزشکی دیجیتال که برای کلینیک‌ها یا آزمایشگاه‌های دندانپزشکی در دسترس هستن، کاربردهای گسترده‌ای دارن. تصویربرداری، اسکن کردن، طراحی دیجیتال و چاپ سه بعدی یا تراش، فناوری‌هایی هستن که به تنهایی توسعه پیدا کردن اما برای برنامه‌ریزی درمان، طراحی و تحویل محصول نهایی، مکمل همدیگه هستن. تحقیقاتی که دیوید گیشه انجام داده به ما نشون میده که چطور فرآیندهای دندانپزشکی دیجیتال و فناوری‌های اسکن (مثل اسکن داخل دهانی یا اسکن قالب و راه‌حل‌های نرم‌افزاری پشتیبان) به بهبود استحکام و کیفیت زیبایی ترمیم‌ها کمک می‌کنن و همزمان هزینه‌ها رو کاهش میدن و کارایی مطب رو بهبود میدن. پس، دندانپزشکی دیجیتال درباره چیه و چرا 66٪ از دکترها (طبق تحقیقات بازار ما که بالاتر ذکر شد) در نظر دارن تا سال آینده یه اسکنر برای دیجیتالی کردن قالب‌گیری‌هاشون بخرن؟ بیاین نگاهی به تجهیزات قالب‌گیری و کاربردشون بندازیم.

تجهیزات اسکن در دندانپزشکی دیجیتال

اسکنرهای دیجیتال در دندانپزشکی رو میشه بر اساس اینکه کجا و چطور استفاده میشن به انواع مختلفی تقسیم کرد: تو کلینیک‌های دندانپزشکی که مستقیماً با بیمار سر و کار دارن، یا تو آزمایشگاه‌های دندانپزشکی که با بیمار روبرو نیستن. تجهیزات اسکن دندانپزشکی برای کلینیک‌ها رو میشه به دو دسته CBCT یا اسکنرهای داخل دهانی تقسیم کرد. اسکنرهای CBCT دندانی برای گرفتن اشعه ایکس از ناحیه دهان استفاده میشن و اسکنرهای داخل دهانی یا اسکنرهای سه بعدی دندان، جایگزین روش سنتی قالب‌گیری میشن که تو اون از بیمارها خواسته میشه با مواد قالب‌گیری چسبناک تو دهانشون بشینن تا یه قالب دقیق گرفته بشه. این دو نوع اسکن رو میشه با هم ترکیب کرد، مثلاً وقتی که به درمان دندان مصنوعی کامل نیاز باشه.

اسکن‌های داخل دهانی از چندضلعی‌ها تشکیل شدن و می‌تونن با تصویری که توسط یه دوربین داخل دهانی گرفته شده ترکیب بشن. نتیجه، یه تصویر سه بعدی واقع‌گرایانه از دندون‌های بیمار روی صفحه کامپیوتر یا تبلته که به دندانپزشک اجازه میده حتی کوچکترین مشکلات و نقص‌های دندون‌ها و سایر قسمت‌های حفره دهان رو که با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیستن، ببینه. بعضی از اسکنرها حتی می‌تونن پوسیدگی رو در مراحل خیلی اولیه تشخیص بدن (که به جلوگیری از پیشرفت بیشترش هم کمک می‌کنه).

اسکنرهای آزمایشگاه‌های دندانپزشکی هم یه فضای فیزیکی رو اسکن می‌کنن و اون رو به صورت یه تصویر سه بعدی نشون میدن، اما به جای وضعیت زنده داخل دهان، مدل‌های دندانی یا قالب‌های فیزیکی دندون‌ها و لثه‌ها رو برای پردازش، اصلاح و ساخت بیشتر ثبت می‌کنن. در ادامه توضیح میدیم که چطور انواع مختلف سخت‌افزار برای اسکن دیجیتال در دندانپزشکی رو میشه با نرم‌افزار ترکیب کرد و در جریان کار معمولی استفاده کرد.

CAD/CAM در دندانپزشکی دیجیتال

فناوری طراحی به کمک کامپیوتر (CAD) و ساخت به کمک کامپیوتر (CAM) به راه‌حل‌های نرم‌افزاری مورد استفاده در دندانپزشکی و همینطور در زمینه‌های دیگه مثل خودروسازی اشاره داره. اگرچه از نظر فنی، CAD/CAM به مراحل طراحی و ساخت اشاره داره، اما تو صحبت‌های روزمره، فرآیند CAD/CAM همه چیز رو از اسکن داخل دهانی، ایجاد یه طرح دندانی دیجیتال، تراش یا چاپ اون و قرار دادنش تو دهان پوشش میده. این فرآیند می‌تونه به سرعت 40 دقیقه انجام بشه و مثلاً درمان تک جلسه‌ای رو امکان‌پذیر کنه. تحقیقات نشون میده که راه‌حل‌های CAD/CAM مثل اسکن و استفاده از نرم‌افزار طراحی دندان می‌تونن درمان رو دقیق‌تر، سریع‌تر و ارزون‌تر کنن و فشار رو روی بیمار کم کنن.

از این نرم‌افزار دندانپزشکی ممکنه توسط دکترها، متخصصان و تکنسین‌های آزمایشگاهی برای ساخت ترمیم‌ها یا پروتزها (مثلاً دندون مصنوعی یا بریج، اینله و آنله، ونیر، روکش و غیره)، ایجاد طرح‌های دندانی و کار روی موردهای برنامه‌ریزی درمان دندانپزشکی استفاده بشه. این راه‌حل‌ها کمک می‌کنن تا برنامه‌ریزی، طراحی و ساخت به روشی سریع، قابل پیش‌بینی و راحت برای ارزیابی توسط بیمار انجام بشه. کاری که تو نرم‌افزار CAD/CAM انجام میشه بر اساس یه اسکن داخل دهانی یا قالبه – که نرم‌افزار با بیشتر کارهای طراحی کمک می‌کنه.

جریان کار دیجیتال در دندانپزشکی

یه جریان کار دندانپزشکی دیجیتال بسته به مشکل، سطح پیچیدگی اون، نوع درمان مورد نیاز و عوامل پیچیده‌کننده، متفاوت خواهد بود. اما برخلاف جریان‌های کاری سنتی، فناوری دیجیتال در دندانپزشکی می‌تونه دقت، خودکارسازی، سرعت و یکپارچگی بین رشته‌های مختلف رو بیشتر کنه.

تو یه جریان کار دیجیتال، کار دندانپزشک‌ها و تکنسین‌های آزمایشگاهی دیگه با یه دیوار نامرئی از هم جدا نیست، چون اونا از همون راه‌حل‌های دیجیتال استفاده می‌کنن که به نوبه خود برای بیمار هم جذاب‌تر و قابل فهم‌تر شدن.

مثلاً، یه جریان کار دندان مصنوعی دیجیتال رو میشه از یه جا مدیریت کرد، جایی که دکتر قالب می‌گیره، درمان رو برنامه‌ریزی می‌کنه، حتی برای یه بیمار کاملاً بی‌دندون، نتیجه رو پیش‌بینی و تجسم می‌کنه؛ به بیمار کمک می‌کنه

نتیجه نهایی رو ببینه و اون رو بر اساس ترجیحاتش اصلاح کنه؛ به آزمایشگاه دندانپزشکی کمک می‌کنه تا مناسب‌ترین و از نظر آناتومی درست‌ترین دندون‌های مصنوعی رو در مدت زمان کوتاهی طراحی و تولید کنه.

صرف نظر از نوع درمان، جریان کار دندانپزشکی دیجیتال استاندارد همیشه شامل سه مرحله خواهد بود:

1. اسکن یا قالب‌گیری دیجیتال. این مرحله تنها مرحله‌ایه که برای بیمار قابل مشاهده‌ست، چون مربوط به ثبت وضعیت دندون‌های اونه. البته یه جریان کار دیجیتال می‌تونه با یه قالب سنتی که بعداً تو آزمایشگاه دیجیتالی میشه هم شروع بشه، اما برای راحتی بیمار، گرفتن قالب با یه اسکنر داخل دهانی گزینه بهتریه. تو این مرحله، بیمار بلافاصله تصویر سه بعدی دندون‌هاش رو روی صفحه نمایش می‌بینه، چون این فرآیند معمولاً فقط 2-3 دقیقه طول می‌کشه.
2. در صورت استفاده از قالب سنتی، تکنسین آزمایشگاه هم همین مقدار زمان رو صرف اسکن کردن قالب‌های سنتی یا مدل‌های گچی با یه اسکنر رومیزی می‌کنه.
3. برنامه‌ریزی درمان و طراحی. تو این مرحله، دکترها یا متخصصان دندانپزشکی از راه‌حل‌های نرم‌افزاری CAD/CAM برای طراحی ترمیم‌ها و سایر درمان‌ها استفاده می‌کنن. بر اساس بازخورد بیمار یا آزمایشگاه، طرح یا برنامه درمان رو میشه فوراً بازبینی یا اصلاح کرد.
4. تولید محصول. حالا، همه طرح‌های دیجیتالی تأیید شده رو میشه به چاپگرهای سه بعدی دندانپزشکی یا دستگاه‌های تراش فرستاد تا وسایل (مثلاً الاینرها و ریتینرها)، دندون‌های مصنوعی، روکش‌ها، بریج‌ها، اسپلینت‌ها، سینی‌های باندینگ غیرمستقیم یا هر محصول ترمیمی دیگه‌ای برای بیمار ساخته بشه. تو این نقطه از جریان کار دندانپزشکی دیجیتال، بیمار برمی‌گرده (یا هنوز روی صندلی نشسته) و درمانش رو دریافت می‌کنه یا شروع می‌کنه.

دندانپزشکی ترمیمی دیجیتال

وقتی نوبت به بازسازی دندون‌ها برای اهداف ترمیمی می‌رسه، یه دکتر همیشه به شدت به همکاری خوب با آزمایشگاهش وابسته بوده و خواهد بود. به همین دلیله که دندانپزشکی دیجیتال در پروتز یکی از اولین زمینه‌هایی بود که پدیدار شد. اینجاست که با مفهوم ایمپلنت دیجیتال آشنا میشیم.

فناوری دیجیتال در ایمپلنت یه انقلاب بی‌سابقه در نحوه برنامه‌ریزی، طراحی و ساخت ترمیم‌ها، دندون‌های مصنوعی و ایمپلنت‌ها توسط متخصصان پروتز ایجاد کرد و اینکه چطور می‌تونن بیمارها رو درمان کنن. این روزها، جریان کار دیجیتال در دندانپزشکی ایمپلنت تقریباً به طور کامل فرآیندهای دستی رو حذف کرده.

مثلاً، دندانپزشک‌ها برای درمان ایمپلنت از آخرین نوآوری دندانپزشکی دیجیتال با استفاده از فناوری راهنمای جراحی ایمپلنت موقع نصب ایمپلنت استفاده می‌کنن. یه زمینه دیگه دندانپزشکی که انقلاب توش مشهوده، موارد بی‌دندونیه: برای این بیمارها نتیجه درمانشون کاملاً شفافه و می‌تونن دقیقاً ببینن که لبخندشون بعد از تکمیل درمان چطور به نظر می‌رسه. فناوری‌های طراحی لبخند مجازی نه تنها زندگی متخصصان دندانپزشکی رو متحول می‌کنن، بلکه همین کار رو برای بیمارها هم انجام میدن.

درمان ارتودنسی دیجیتال

روشی که دندانپزشک‌ها می‌تونن دندون‌ها، فک‌ها و الگوهای گاز ناهمتراز رو درمان کنن با فناوری‌های مراقبت ارتودنسی دیجیتال به سطح کاملاً جدیدی رسیده. روش‌های سنتی اشعه ایکس پانورامیک و روش‌های دستی بررسی موقعیت دندون‌ها به اندازه قالب‌های گرفته شده با اسکنرهای دندانپزشکی دیجیتال دقیق نیستن (البته در بعضی موارد هنوز می‌تونن با هم ترکیب بشن).

در ارتودنسی دیجیتال، تجسم سه بعدی کامپیوتری کمک می‌کنه تا یه مدل دقیق از دندون‌ها و گاز از زوایای مختلف ایجاد بشه و بهترین موقعیت‌ها برای براکت‌ها، الاینرهای نامرئی یا سایر وسایل انتخاب بشه.

مدل‌های دیجیتال در ارتودنسی همچنین زمان زیادی رو برای طراحی، تولید و حمل و نقل صرفه‌جویی می‌کنن چون وسیله درمانی رو میشه فوراً در محل تولید کرد (قبلاً، کلینیک‌ها مجبور بودن قالب گچی درست کنن که فضای زیادی رو اشغال می‌کرد و در عین حال، ممکن بود حین حمل و نقل آسیب ببینه).

قالب‌های دیجیتال در درمان‌های ارتودنسی برای بیمارها هم مزایایی دارن چون دیگه لازم نیست مواد چسبناک ناخوشایند رو تجربه کنن و ساعت‌ها روی صندلی دندانپزشکی بشینن.

راه‌حل‌هایی که در جریان کار دیجیتال ارتودنسی استفاده میشن برای موارد زیر به کار میرن:

• تراز کردن و حرکت دندون‌های شلوغ یا فاصله‌دار.
  • اصلاح گاز.
  • ترمیم دندون‌های از دست رفته.
  • اصلاح رشد دندون‌ها.

مزایای دندانپزشکی دیجیتال

مشارکت بیمار. امکان ارائه نتیجه نهایی به بیمار حتی قبل از شروع درمان وجود داره (مثلاً وقتی از یه پروتکل طراحی لبخند دندانی استفاده میشه)، میشه باهاش درباره انتظاراتش گفتگو کرد و برنامه رو بر اساس خواسته‌هاش در مورد زیبایی و زمان‌بندی درمان تنظیم کرد.

برنامه‌ریزی درمان دقیق‌تر. راه‌حل‌های نرم‌افزاری برای برنامه‌ریزی درمان دندانپزشکی، طراحی و برنامه‌ریزی با دقت و صحت دیجیتال رو ممکن می‌کنن که راه خوبی برای به حداقل رسوندن خطاهاست (مثلاً، ثبت اکلوژن باعث تطبیق بهتر میشه).

صرفه‌جویی در زمان. راه‌حل‌های دیجیتال به دندانپزشک‌ها اجازه میدن سریع‌تر قالب بگیرن و به بیمارها امکان میدن با زمان کمتری که روی صندلی می‌شینن، درمان رو تو یه جلسه دریافت کنن. در مورد آزمایشگاه‌ها هم، فناوری‌های دندانپزشکی دیجیتال فرآیندها رو سرعت می‌بخشن که بهشون اجازه میده تو همون مقدار زمان، سفارش‌های بیشتری رو انجام بدن.

صرفه‌جویی در فضا. بیمارها معمولاً نمی‌دونن که قالب‌های فیزیکی‌شون برای مدت طولانی تو کلینیک نگهداری میشه (تو بعضی کشورها این کار از نظر قانونی لازمه). یعنی بعضی کلینیک‌ها هنوز یه اتاق جداگانه پر از مدل‌های دندانی دارن. با فناوری قالب‌گیری دیجیتال دندانپزشکی، کلینیک‌ها می‌تونن همه مدل‌ها رو روی یه کامپیوتر، سرور یا تو فضای ابری ذخیره کنن و اینجوری یه اتاق کامل رو آزاد کنن که می‌تونه برای مقاصد دیگه استفاده بشه!

مقرون به صرفه بودن. دندانپزشک‌ها می‌تونن با گرفتن قالب به صورت دیجیتال به جای روش سنتی، تو هزینه‌های مواد قالب‌گیری و حمل و نقل صرفه‌جویی کنن و بیمارهاشون هم مجبور نیستن برای زمان و موادی که صرف نمیشه، پول بدن.

دیگه خبری از رفلکس تهوع نیست. دندانپزشک‌هایی که قالب سنتی می‌گیرن اغلب با رفلکس تهوع بیمارها یا حساسیت بیش از حد دندون‌ها به مواد شستشوی سرد روبرو میشن. با گرفتن قالب به صورت دیجیتال میشه از ناراحتی قالب‌گیری سنتی جلوگیری کرد.

باز بودن. داده‌های سه بعدی معمولاً در قالب STL (زبان مثلث‌بندی استاندارد) ذخیره میشن که می‌تونن توسط اکثر سیستم‌های ثبت سه بعدی “باز” باز و اصلاح بشن. متخصصان دندانپزشکی مجبور نیستن به یه برند وابسته باشن و بیمارها می‌تونن نتایجشون رو به کلینیک دلخواهشون ببرن که به نوبه خود اونا رو مستقل می‌کنه.

سرگرمی. دندانپزشکی اطفال دیجیتال می‌تونه به بچه‌ها کمک کنه فرآیندهای دندانپزشکی رو کمتر استرس‌زا تجربه کنن.

تصویر سه بعدی‌شون روی صفحه نمایش – که شبیه یه بازی ویدیویی به نظر می‌رسه – کمک می‌کنه تا بفهمن چه اتفاقی داره می‌افته.

آینده دندانپزشکی دیجیتال

در حال حاضر، یه جریان کار کاملاً دیجیتال تو کلینیک‌ها هنوز رایج نیست، حداقل نه تو کلینیک‌های دندانپزشکی. تحقیقات ما نشون میده که نفوذ سیستم‌های اسکن داخل دهانی تو کلینیک‌ها خیلی متفاوته. تو کشورهایی مثل آمریکا و کانادا حدود 30٪، تو کشورهای اروپایی بین 10 تا 30٪، و تو کشورهایی مثل هند، برزیل و چین بین 1 تا 15٪ هست. برای آزمایشگاه‌های دندانپزشکی، این اعداد بالاتره. منحنی پذیرش کمتر از صنایعی مثل تلویزیون، ویدیو، الکترونیک مصرفی و فناوری‌های ارتباطی شیب داشته. به نظر می‌رسه این بیشتر به خاطر هزینه‌های سرمایه‌گذاری‌ای باشه که همراه با راه‌حل‌های دندانپزشکی دیجیتال میاد (اگرچه توافق کلی اینه که این سیستم‌ها بازگشت سرمایه خوبی دارن). با این حال، تحقیقاتی که توسط مؤسسه علم و فناوری دانشگاه هریسبورگ انجام شده نشون میده که تقریباً همه پاسخ‌دهنده‌ها رضایت بالایی از استفاده از فناوری‌های دیجیتال توسط بیمارها داشتن، و همچنین پاسخ‌دهنده‌هایی که هنوز این راه‌حل‌ها رو تو کار روزانه‌شون پیاده‌سازی نکردن، قصد دارن به زودی این کار رو انجام بدن.

البته توافق تو صنعت روشنه: آینده دستگاه‌های دندانپزشکی دیجیتاله، و انتظار میره نرخ پذیرش سرعت بگیره، به خصوص بعد از سری قرنطینه‌های کووید-19.

انتظار میره بازار جهانی سیستم‌های قالب‌گیری دیجیتال برای کلینیک‌ها از سال 2021 تا 2026 نزدیک به 20٪ رشد کنه. پیشرفت‌هایی مثل هوش مصنوعی، کلان داده و یادگیری ماشینی همین حالا هم دارن حرفه دندانپزشکی رو متحول می‌کنن و به تأثیرگذاری روی آینده دندانپزشکی که به شدت متکی به فناوریه ادامه خواهند داد. تو 20 سال آینده، پیش‌بینی‌ها درباره آینده دندانپزشکی حول دندون‌های خودترمیم‌کننده، نوآوری در مواد، خودکارسازی و چاپ سه بعدی می‌چرخه. بخشی از این آینده به چی بستگی داره؟ حدس بزن: به اینکه مطب‌ها جریان کارشون رو دیجیتالی کنن. علاوه بر این، بیمارها هم تقاضا رو هدایت می‌کنن: اونا دندانپزشکی با فناوری بالا رو می‌خوان.

آموزش دندانپزشکی دیجیتال

وقتی به مهارت‌های مورد نیاز برای متخصصان دندانپزشکی آینده نگاه می‌کنیم، یه مطالعه توسط دانشگاه گریفیث نشون داد که عامل تعیین‌کننده، توانایی کار تیمی خواهد بود. نه فقط تیم خودشون، بلکه همکاری و انسجام بین متخصصان دندانپزشکی در زمینه‌های مختلف برای بهبود کلی مراقبت از بیمار. با شتابی که همه‌گیری ایجاد کرد، همین حالا هم می‌بینی که آموزش و تحصیلات آنلاین چقدر رشد کرده و دوره‌های دندانپزشکی دیجیتال تعداد زیادی از متخصصان از سراسر دنیا رو به صورت آنلاین دور هم جمع می‌کنن. یه جامعه دندانپزشکی که آنلاین دیدار می‌کنه، حالا عادی شده. یادگیری درباره فناوری‌های دندانپزشکی دیجیتال برای اینکه از آخرین پیشرفت‌های دندانپزشکی دیجیتال مطلع باشی، حالا بیشتر از همیشه در دسترسه.

دیجیتالی شدن تو دندانپزشکی بیش از 40 ساله که تو راهه اما تا همین اواخر، پذیرشش محدود به پذیرنده‌های اولیه بود. اما به نظر میاد یه تغییر در راهه: سرمایه‌گذاری تو تجهیزات قالب‌گیری دیجیتال – که نقطه شروع یه جریان کار کاملاً دیجیتاله – تو 5 سال آینده سرعت می‌گیره. هزینه‌ها در حال کاهشه که خبر خوبی هم برای دندانپزشک‌ها و هم برای بیمارهاست.

دندانپزشکی دیجیتال نه تنها به دکترها تو درمان دقیق‌تر و سریع‌تر کمک می‌کنه؛ بلکه بیمارها رو هم با راحتی، سرعت و تعامل بیشتر خوشحال می‌کنه.