لبخند شما یکی از باارزشترین داراییهای شماست، اما سلامت این لبخند به چیزی فراتر از سفیدی و ردیف بودن دندانها بستگی دارد. لثهها، این بافت صورتیرنگ و محکم، در واقع فونداسیون و پایهای هستند که دندانهای شما را در جای خود نگه میدارند. متأسفانه، بسیاری از افراد علائم اولیه بیماری لثه را نادیده میگیرند و به این دشمن خاموش اجازه میدهند تا به آرامی پایههای لبخندشان را تخریب کند.
این یک واقعیت نگرانکننده است که بیماری لثه، یا پریودنتیت، عامل اصلی از دست دادن دندان در بزرگسالان است. اما چگونه یک عفونت که از لثهها شروع میشود، میتواند آنقدر قدرتمند شود که دندانهای سالم را لق کرده و در نهایت منجر به افتادن آنها شود؟ در این مقاله جامع از کلینیک دندانپزشکی نیکس در سعادت آباد تهران، ما به سفری عمیق به درون این فرآیند خواهیم رفت تا به طور کامل درک کنید که چگونه این بیماری پیشرفت کرده و چگونه میتوانید از آن جلوگیری کنید یا آن را درمان نمایید.
بیماری لثه چیست؟ آشنایی با دشمن خاموش لبخند شما
بیماری لثه یک عفونت باکتریایی جدی است که بافتهای نرم و استخوان نگهدارنده دندانها را تحت تأثیر قرار میدهد. این بیماری معمولاً با یک حالت خفیفتر و قابل درمان به نام ژنژیویت (Gingivitis) آغاز میشود. ژنژیویت التهاب اولیه لثههاست که با علائمی مانند قرمزی، تورم و خونریزی هنگام مسواک زدن خود را نشان میدهد و در این مرحله، هنوز به استخوان فک آسیبی وارد نشده است.
اگر ژنژیویت درمان نشود، عفونت به لایههای عمیقتر نفوذ کرده و به پریودنتیت (Periodontitis) تبدیل میشود. پریودنتیت شکل پیشرفته و مخرب بیماری لثه است که در آن، آسیب دائمی به رباطهای پریودنتال و استخوان آلوئولار (استخوان نگهدارنده دندان) وارد میشود. در واقع، ژنژیویت یک زنگ خطر است که به شما هشدار میدهد باید اقدام کنید، در حالی که پریودنتیت نشاندهنده شروع فرآیند تخریبی است که میتواند به لق شدن و از دست دادن دندانها ختم شود.
مراحل پیشرفت بیماری لثه: از پلاک تا از دست دادن دندان (سفر گام به گام تخریب)
فرآیند تخریب ناشی از بیماری لثه یک شبه اتفاق نمیافتد، بلکه یک مسیر تدریجی و مرحلهای است. درک این مراحل به شما کمک میکند تا اهمیت پیشگیری و درمان به موقع را بهتر درک کنید. این فرآیند از یک لایه ساده باکتریایی شروع شده و به تخریب کامل ساختارهای حمایتی دندان میانجامد.
مرحله اول: تشکیل پلاک و تارتار
همه چیز با پلاک دندانی شروع میشود؛ یک لایه چسبناک، بیرنگ و نرم که عمدتاً از باکتریها و بقایای مواد غذایی تشکیل شده است. این پلاک به طور مداوم روی سطح دندانها، به خصوص در نزدیکی خط لثه، شکل میگیرد. اگر پلاک به طور منظم با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن پاک نشود، مواد معدنی موجود در بزاق با آن ترکیب شده و به مادهای سخت و زرد یا قهوهای رنگ به نام تارتار (Tartar) یا جرم تبدیل میشود.
تارتار برخلاف پلاک، به شدت به سطح دندان میچسبد و با مسواک زدن عادی قابل حذف نیست. این لایه سخت، سطحی ایدهآل و ناهموار برای تجمع باکتریهای بیشتر فراهم میکند و لثهها را به طور مداوم تحریک میکند. حذف تارتار تنها از طریق جرمگیری حرفهای توسط دندانپزشک یا متخصص بهداشت دهان و دندان در کلینیک امکانپذیر است.
مرحله دوم: التهاب و عفونت لثه (ژنژیویت)
تجمع پلاک و تارتار در خط لثه، پاسخ التهابی بدن را برمیانگیزد. این اولین مرحله از بیماری لثه است که به آن ژنژیویت میگویند. در این مرحله، لثهها به دلیل افزایش جریان خون برای مبارزه با باکتریها، قرمز، متورم و حساس میشوند و ممکن است هنگام مسواک زدن یا خوردن غذاهای سفت به راحتی خونریزی کنند.
خبر خوب این است که ژنژیویت کاملاً برگشتپذیر است و هنوز هیچ آسیب دائمی به استخوان و بافتهای همبند وارد نشده است. با رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان و انجام جرمگیری حرفهای در کلینیک دندانپزشکی، میتوان این مرحله را به طور کامل درمان کرد و سلامت لثهها را بازگرداند. نادیده گرفتن این مرحله، راه را برای پیشرفت بیماری به سمت پریودنتیت هموار میکند.
مرحله سوم: تشکیل پاکِت پریودنتال
اگر التهاب ناشی از ژنژیویت ادامه یابد، لثهها شروع به فاصله گرفتن و عقبنشینی از دندانها میکنند. این فرآیند باعث ایجاد فضایی بین لثه و دندان میشود که به آن پاکِت (Pocket) پریودنتال میگویند. این پاکتها مکانهای ایدهآلی برای پنهان شدن پلاک و باکتریها هستند، زیرا مسواک و نخ دندان به راحتی به عمق آنها دسترسی ندارند.
با گذشت زمان، این پاکتها عمیقتر میشوند و باکتریهای بیهوازی و تهاجمیتری در آنها کلونی تشکیل میدهند. هرچه عمق پاکت بیشتر باشد، عفونت جدیتر است و کنترل آن دشوارتر میشود. اندازهگیری عمق این پاکتها یکی از روشهای اصلی دندانپزشکان در کلینیک نیکس برای تشخیص شدت پریودنتیت است.
مرحله چهارم: تخریب استخوان و بافتهای نگهدارنده
این مرحله، نقطه عطف بیماری و عامل اصلی لق شدن دندانهاست. همانطور که باکتریها در عمق پاکتها تکثیر میشوند، سمومی آزاد میکنند که پاسخ ایمنی بدن را به شدت تحریک میکند. متأسفانه، سیستم ایمنی بدن در حین تلاش برای از بین بردن این باکتریهای مهاجم، به اشتباه به بافتهای خودی نیز حمله میکند.
آنزیمها و موادی که توسط سیستم ایمنی آزاد میشوند، شروع به تخریب رباط پریودنتال (بافت همبندی که ریشه دندان را به استخوان متصل میکند) و استخوان آلوئولار (استخوان فکی که دندان را در بر گرفته) میکنند. این یک فرآیند تخریبی خاموش است که اغلب بدون درد پیش میرود. با تحلیل رفتن استخوان، دندانها به تدریج حمایت ساختاری خود را از دست میدهند.
مرحله پنجم: لق شدن و در نهایت، از دست دادن دندان
با ادامه یافتن تخریب استخوان و بافتهای حمایتی، دندان دیگر به طور محکم در جای خود لنگر نمیاندازد. در ابتدا ممکن است بیمار متوجه لقی خفیفی شود که فقط هنگام فشار دادن با انگشت یا زبان محسوس است. اما با پیشرفت بیماری و از دست رفتن حجم بیشتری از استخوان، لقی دندانها شدیدتر و واضحتر میشود.
در نهایت، استخوان نگهدارنده به قدری تحلیل میرود که دیگر قادر به تحمل فشارهای ناشی از جویدن نیست. در این مرحله، دندان ممکن است خود به خود بیفتد یا به دلیل لقی بیش از حد و عدم کارایی، دندانپزشک مجبور به کشیدن آن شود. این پایان غمانگیز سفری است که از یک لایه ساده پلاک آغاز شده بود.
علائم هشداردهنده: چه زمانی باید به دندانپزشک مراجعه کنیم؟
بیماری لثه اغلب در مراحل اولیه بدون درد است، به همین دلیل شناخت علائم هشداردهنده آن اهمیت حیاتی دارد. اگر هر یک از نشانههای زیر را تجربه میکنید، توصیه میکنیم در اسرع وقت برای یک معاینه دقیق به کلینیک دندانپزشکی نیکس مراجعه کنید. تشخیص به موقع میتواند تفاوت بین حفظ دندان و از دست دادن آن باشد.
یکی از شایعترین و اولین علائم، خونریزی لثههاست. اگر هنگام مسواک زدن یا استفاده از نخ دندان، لثههای شما به راحتی خونریزی میکنند، این یک نشانه واضح از وجود التهاب است. لثههای سالم نباید خونریزی کنند.
لثههای قرمز روشن، بنفش تیره یا متورم نیز از علائم کلیدی هستند. لثههای سالم معمولاً صورتیرنگ و سفت هستند. هرگونه تغییر در رنگ و بافت لثهها میتواند نشانهای از وجود عفونت باشد.
بوی بد دهان (هالیتوزیس) که حتی پس از مسواک زدن نیز از بین نمیرود، میتواند به دلیل تجمع باکتریها در زیر خط لثه باشد. این باکتریها ترکیبات گوگردی تولید میکنند که باعث ایجاد بوی نامطبوع میشود.
عقبنشینی لثهها یکی دیگر از علائم مهم پریودنتیت است. اگر احساس میکنید دندانهایتان بلندتر از قبل به نظر میرسند، این به دلیل تحلیل رفتن لثه و استخوان و نمایان شدن بخشی از ریشه دندان است.
ظاهر شدن چرک در بین دندان و لثه، به خصوص هنگام فشار دادن لثه، نشانه قطعی وجود عفونت فعال است. این وضعیت نیازمند مداخله فوری دندانپزشکی است.
احساس لقی در یک یا چند دندان، یک علامت پیشرفته و جدی است. این بدان معناست که آسیب قابل توجهی به استخوان نگهدارنده وارد شده است و باید فوراً برای جلوگیری از دست دادن دندان اقدام کرد.
در نهایت، تغییر در نحوه قرارگیری دندانها روی هم هنگام بستن دهان یا جویدن، میتواند نشانهای از جابجایی دندانها به دلیل از دست دادن حمایت استخوانی باشد.
چه کسانی در معرض خطر بیشتری هستند؟ عوامل خطرآفرین پریودنتیت
در حالی که پلاک باکتریایی عامل اصلی بیماری لثه است، برخی عوامل میتوانند خطر ابتلا و سرعت پیشرفت آن را به شدت افزایش دهند. آگاهی از این عوامل خطر به شما کمک میکند تا مراقبتهای پیشگیرانه هدفمندتری را در پیش بگیرید.
مهمترین عامل خطر، بهداشت ضعیف دهان و دندان است. عدم مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم به پلاک اجازه میدهد تا به تارتار تبدیل شده و فرآیند التهابی را آغاز کند.
سیگار کشیدن و مصرف هر نوع دخانیات یکی از بزرگترین عوامل خطر است. سیگار سیستم ایمنی بدن را تضعیف کرده و توانایی لثهها برای بهبودی را مختل میکند و همچنین باعث کاهش جریان خون در لثهها میشود.
عوامل ژنتیکی نیز نقش مهمی ایفا میکنند. برخی افراد به دلیل سابقه خانوادگی، به طور طبیعی مستعد ابتلا به بیماری لثه هستند، حتی اگر بهداشت دهان و دندان خوبی داشته باشند.
بیماریهای سیستمیک مانند دیابت کنترلنشده، ارتباط مستقیمی با افزایش خطر و شدت پریودنتیت دارند. سطح بالای قند خون میتواند پاسخ التهابی بدن را تشدید کرده و بهبودی را کند نماید.
تغییرات هورمونی، مانند آنچه در دوران بارداری، بلوغ و یائسگی رخ میدهد، میتواند لثهها را حساستر کرده و آنها را مستعد التهاب نماید. به همین دلیل مراقبتهای ویژه در این دورانها ضروری است.
استرس مزمن، سیستم ایمنی بدن را سرکوب کرده و مبارزه با عفونتها را برای بدن دشوارتر میکند. همچنین، تغذیه نامناسب و کمبود ویتامینهایی مانند ویتامین C نیز میتواند سلامت لثهها را به خطر بیندازد.
تشخیص و درمان در کلینیک نیکس: چگونه با بیماری لثه مبارزه میکنیم؟
در کلینیک دندانپزشکی نیکس، ما با استفاده از دانش روز و تجهیزات پیشرفته، رویکردی جامع برای تشخیص و درمان بیماری لثه داریم. هدف ما نه تنها متوقف کردن بیماری، بلکه بازگرداندن سلامت و عملکرد به دهان شماست. فرآیند درمان با یک تشخیص دقیق و کامل آغاز میشود.
تشخیص دقیق در سعادت آباد
اولین قدم در مبارزه با بیماری لثه، تشخیص صحیح و ارزیابی شدت آن است. در کلینیک ما واقع در سعادت آباد، متخصصان پریودنتولوژیست با معاینه دقیق لثهها، رنگ، بافت و میزان خونریزی آنها را بررسی میکنند. سپس با استفاده از ابزار خاصی به نام “پروب پریودنتال”، عمق پاکتهای اطراف هر دندان را اندازهگیری میکنند تا میزان آسیب به بافتهای همبند مشخص شود.
علاوه بر معاینه بالینی، از رادیوگرافی دیجیتال (عکسهای اشعه ایکس) برای ارزیابی میزان تحلیل استخوان نگهدارنده دندان استفاده میشود. این تصاویر به ما کمک میکنند تا یک دید کامل از وضعیت استخوان فک شما داشته باشیم و بهترین طرح درمانی را بر اساس شدت بیماری برای شما تدوین کنیم.
درمانهای غیرجراحی برای مراحل اولیه
برای موارد ژنژیویت و پریودنتیت خفیف تا متوسط، خط اول درمان معمولاً شامل روشهای غیرجراحی است. مؤثرترین روش، جرمگیری عمیق (Deep Cleaning) است که شامل دو بخش اسکیلینگ (Scaling) و روت پلنینگ (Root Planing) میشود. در این فرآیند، ما تمام پلاک و تارتار را از بالای خط لثه و همچنین از عمق پاکتها و سطوح ریشه پاک میکنیم.
پس از تمیز کردن سطوح ریشه، آنها را صاف و صیقلی میکنیم تا از چسبیدن مجدد باکتریها جلوگیری شود. این کار به لثهها اجازه میدهد تا دوباره به سطح تمیز دندان بچسبند و عمق پاکتها کاهش یابد. این درمان معمولاً تحت بیحسی موضعی انجام میشود تا راحتی کامل بیمار تضمین گردد.
درمانهای پیشرفته جراحی برای پریودنتیت شدید
در مواردی که پریودنتیت پیشرفت کرده و پاکتها بسیار عمیق هستند یا تحلیل استخوان شدید است، ممکن است درمانهای جراحی ضروری باشد. این روشها با هدف دسترسی بهتر برای تمیز کردن ریشهها، کاهش عمق پاکتها و بازسازی بافتهای از دست رفته انجام میشوند. یکی از این روشها، جراحی کاهش عمق پاکت (Pocket Reduction Surgery) است.
در موارد تحلیل استخوان، ممکن است از پیوند استخوان (Bone Grafting) برای بازسازی استخوان از دست رفته استفاده کنیم. همچنین برای پوشاندن ریشههای نمایان شده ناشی از عقبنشینی لثه، میتوان از پیوند لثه (Gum Grafting) بهره برد. تیم متخصص ما در کلینیک نیکس با ارزیابی دقیق وضعیت شما، مناسبترین و مؤثرترین روش درمانی را پیشنهاد خواهد داد.
امید دوباره پس از دست دادن دندانها: ایمپلنت کامل دهان به عنوان راه حل نهایی
از دست دادن تعدادی یا تمام دندانها به دلیل بیماری شدید لثه میتواند تجربهای بسیار ناخوشایند باشد و بر کیفیت زندگی، اعتماد به نفس و توانایی جویدن فرد تأثیر منفی بگذارد. خوشبختانه، دندانپزشکی مدرن راهکارهای فوقالعادهای برای این مشکل ارائه میدهد. دیگر نیازی نیست با دندانهای مصنوعی متحرک و مشکلات آنها دست و پنجه نرم کنید.
ایمپلنت کامل دهان (Full Mouth Dental Implants) یک راه حل دائمی، مستحکم و بسیار زیبا برای جایگزینی تمام دندانهای از دست رفته در یک یا هر دو فک است. در این روش، تعدادی پایه ایمپلنت از جنس تیتانیوم (که با بدن سازگار است) در استخوان فک کاشته میشوند. این پایهها پس از جوش خوردن با استخوان، به عنوان ریشههای مصنوعی عمل کرده و پروتز کامل دندانی به طور ثابت روی آنها نصب میشود.
مزیت اصلی ایمپلنت کامل دهان، بازگرداندن عملکرد جویدن تقریباً مشابه با دندانهای طبیعی است. علاوه بر این، ایمپلنتها از تحلیل بیشتر استخوان فک جلوگیری کرده و ساختار صورت را حفظ میکنند. در کلینیک دندانپزشکی نیکس، ما با بهرهگیری از تکنولوژیهای دیجیتال و تیمی مجرب، طرح درمان ایمپلنت کامل دهان را برای بیمارانی که دندانهای خود را از دست دادهاند، با بالاترین کیفیت ارائه میدهیم.
نکته بسیار مهم این است که قبل از شروع هرگونه فرآیند کاشت ایمپلنت، بیماری لثه موجود باید به طور کامل درمان و کنترل شود. سلامت لثهها و استخوان باقیمانده، کلید موفقیت طولانیمدت ایمپلنتهای دندانی است.
پیشگیری: بهترین و کمهزینهترین راهکار برای حفظ دندانها
همیشه گفتهاند پیشگیری بهتر از درمان است و این جمله در مورد بیماری لثه مصداق کامل دارد. با رعایت چند نکته ساده اما حیاتی، میتوانید تا حد زیادی از بروز این بیماری جلوگیری کرده و سلامت دهان و دندان خود را برای سالهای طولانی تضمین کنید.
مهمترین اصل، مسواک زدن صحیح و منظم، حداقل دو بار در روز و هر بار به مدت دو دقیقه است. اطمینان حاصل کنید که تمام سطوح دندانها، به ویژه خط اتصال دندان و لثه را به خوبی تمیز میکنید.
استفاده روزانه از نخ دندان برای تمیز کردن فضاهای بین دندانی که مسواک به آنها دسترسی ندارد، امری ضروری است. بخش بزرگی از پلاکها در این نواحی تجمع مییابند و عدم حذف آنها میتواند نقطه شروع بیماری لثه باشد.
در نهایت، هیچ چیز جایگزین معاینات و جرمگیریهای حرفهای و منظم نمیشود. مراجعه به کلینیک دندانپزشکی نیکس هر ۶ تا ۱۲ ماه یکبار به ما این امکان را میدهد که هرگونه نشانه اولیه بیماری را تشخیص داده و قبل از پیشرفت آن، اقدامات لازم را انجام دهیم.
نتیجهگیری: لبخند سالم شما، اولویت ماست
بیماری لثه یا پریودنتیت، یک عفونت جدی است که میتواند به طور خاموش پیشرفت کرده و با تخریب استخوان و بافتهای نگهدارنده، منجر به لق شدن و از دست دادن دندانها شود. این فرآیند از تشکیل پلاک آغاز شده و با ایجاد پاکتهای عمیق و پاسخ تهاجمی سیستم ایمنی، ساختارهای حیاتی دهان را از بین میبرد. اما این بیماری کاملاً قابل پیشگیری و در بسیاری از مراحل، قابل درمان است.
اگر هر یک از علائم هشداردهنده مانند خونریزی، تورم لثه یا احساس لقی در دندانها را تجربه میکنید، تعلل نکنید. تیم متخصص ما در کلینیک دندانپزشکی نیکس واقع در سعادت آباد تهران، آماده است تا با تشخیص دقیق و به موقع و ارائه بهترین و مدرنترین طرحهای درمانی، از جمله درمانهای پیشرفته لثه و راهکارهای نوین مانند ایمپلنت کامل دهان، به شما در حفظ دندانهای طبیعیتان و یا بازگرداندن لبخندی زیبا و کارآمد کمک کند. سلامت و زیبایی لبخند شما، اولویت و تخصص ماست.
سوالات متداول درباره بیماری لثه و لق شدن دندان
آیا بیماری لثه مسری است؟
پاسخ: باکتریهای عامل بیماری لثه میتوانند از طریق بزاق منتقل شوند، برای مثال از طریق بوسیدن یا استفاده مشترک از ظروف غذا. با این حال، صرفاً انتقال باکتری به معنای ابتلا به بیماری نیست، زیرا عواملی مانند ژنتیک و قدرت سیستم ایمنی فرد نیز در بروز بیماری نقش دارند. با این وجود، بهتر است از تماس نزدیک دهانی با فردی که بیماری لثه فعال دارد، پرهیز شود.
آیا دندانهایی که به دلیل بیماری لثه لق شدهاند، دوباره سفت میشوند؟
پاسخ: این بستگی به شدت لقی و میزان استخوان از دست رفته دارد. اگر بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود و لقی دندان خفیف باشد، با درمانهای مناسب مانند جرمگیری عمیق و کنترل عفونت، ممکن است لثهها بهبود یافته و دندان تا حدودی ثبات بیشتری پیدا کند. اما در موارد تحلیل استخوان شدید، دندان به خودی خود سفت نمیشود و ممکن است برای حفظ آن به درمانهای پیشرفتهتری مانند پیوند استخوان نیاز باشد.
آیا درمان پریودنتیت دردناک است؟
پاسخ: خیر. درمانهای بیماری لثه مانند جرمگیری عمیق یا جراحیهای لثه در کلینیک دندانپزشکی نیکس، همگی تحت بیحسی موضعی انجام میشوند. این بدان معناست که شما در طول فرآیند درمان هیچگونه دردی را احساس نخواهید کرد. ممکن است پس از برطرف شدن اثر بیحسی، مقداری حساسیت یا ناراحتی خفیف وجود داشته باشد که با مسکنهای معمولی به راحتی قابل کنترل است.
اگر بیماری لثه داشته باشم، هر چند وقت یکبار باید برای جرمگیری مراجعه کنم؟
پاسخ: بیمارانی که سابقه پریودنتیت دارند، معمولاً به مراقبتهای نگهدارنده مکررتر نیاز دارند. در حالی که افراد با لثههای سالم ممکن است هر ۶ تا ۱۲ ماه یکبار به جرمگیری نیاز داشته باشند، برای بیماران مبتلا به بیماری لثه، این فواصل کوتاهتر بوده و معمولاً هر ۳ تا ۴ ماه یکبار توصیه میشود. این کار برای جلوگیری از عود بیماری و کنترل باکتریها در پاکتهای پریودنتال ضروری است.
چرا بیماری دیابت خطر ابتلا به بیماری لثه را افزایش میدهد؟
پاسخ: دیابت، به خصوص اگر کنترلنشده باشد، یک رابطه دوطرفه با بیماری لثه دارد. سطح بالای قند خون در افراد دیابتی، توانایی بدن برای مبارزه با عفونتها را کاهش میدهد و پاسخ التهابی را تشدید میکند، که این امر پیشرفت بیماری لثه را سرعت میبخشد. از طرف دیگر، عفونت شدید لثه میتواند کنترل قند خون را برای بیماران دیابتی دشوارتر کند، بنابراین کنترل هر دو بیماری برای حفظ سلامت عمومی بدن بسیار مهم است.